Tính chất nông nghiệp sinh thái - bền vững không chỉ thể hiện ở việc đa dạng hoá cây trồng của người dân mà còn được khắc họa rõ nét ở vai trò định hướng, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội lâu dài thông qua các nghị quyết, chương trình hành động cụ thể của cấp uỷ và chính quyền địa phương.
Cách đây hơn 10 năm, Cam Nghĩa được nhiều người biết đến như là một vùng chuyên canh cây hồ tiêu nổi tiếng. Mô hình liên doanh liên kết, tiến tới sáp nhập 6 thôn vùng trong của xã với Xí nghiệp Liên hiệp hồ tiêu Tân Lâm giàu tiềm lực tài chính đã nhanh chóng biến vùng đất này thành một “thánh địa” của hồ tiêu. Chỉ sau một đêm những người nông dân đã trở thành những công nhân nông nghiệp canh tác ngay trên chính mảnh vườn của mình.
Cơ chế mới mở ra, mô hình “quốc doanh hoá” này nhanh chóng sụp đổ, những vườn tiêu đã trở về chủ cũ, chỉ khác một điều những người nông dân trước đây lại phải đi vay tiền ngân hàng về để mua lại chính vườn tiêu của mình với cái giá rất cao. Và điều không mong muốn đã xảy ra, ngay sau đó, giá hạt tiêu khô giảm xuống một cách thê thảm, từ 70 ngàn đồng/ kg chỉ còn 18 - 20 ngàn đồng/kg. Chưa đầy một năm sau, những người trồng tiêu đã trắng tay và tất cả đều trở thành con nợ của ngân hàng, lúc đó số dư nợ của họ đã lên tới 15 tỷ đồng. Liên tiếp nhiều năm sau đó, hồ tiêu mất giá, nợ không trả được, thiếu vốn đầu tư nên gần 200 ha hồ tiêu đã bị xoá sổ, hàng trăm gia đình trước nay chỉ trông chờ vào cây hồ tiêu đã lâm vào cảnh hết sức khó khăn, số hộ đói nghèo tăng lên nhanh chóng.
Đứng trước tình hình đó, nhiệm vụ cấp bách được cấp uỷ, chính quyền xã Cam Nghĩa xác định là phải tìm mọi cách ổn định cuộc sống nhân dân, vận động nhân dân thực hiện phương châm lấy ngắn nuôi dài, nếu những vườn tiêu nào đã hư hỏng, xuống cấp không thể cứu vãn nổi thì xóa bỏ, đưa những cây trồng ngắn ngày vào thay thế, chỉ tập trung đầu tư, phục hồi những vườn tiêu đang còn khả năng phát triển. Mô hình trồng cỏ nuôi bò, trồng sắn nguyên liệu, trồng chuối và nhiều loại cây lương thực khác đã phần nào vực dậy đời sống người dân sau cú sốc nặng nề ấy.
Nếu 6 thôn vùng trong của xã chuyên về cây hồ tiêu và lâm vào tình cảnh điêu đứng thì vùng ngoài bao gồm các thôn còn lại vì không tập trung cho cây hồ tiêu nên còn quỹ đất để đầu tư cho cây cao su. Vào thời điểm đó, suất đầu tư cho một héc ta cao su nhẹ hơn nhiều so với cây hồ tiêu nên nhiều hộ gia đình ở các thôn Phương An, Bảng Sơn, Cam Lộ Phường đã mạnh dạn vay vốn phát triển cao su tiểu điền.
Với 815 ha cao su, trong đó đã có 510 ha đi vào khai thác, nhờ giá mủ tăng cao đời sống người dân có cao su đã được cải thiện đáng kể. Trước tình hình sốt giá mủ cao su như hiện nay thì việc trồng cao su đang trở thành vấn đề thời sự ở nhiều vùng gò đồi có khả năng phát triển loại cây này. Đã xuất hiện tình trạng một số địa phương người dân phá bỏ hồ tiêu và những cây trồng kém hiệu quả khác sang trồng cao su. Nhưng ở Cam Nghĩa, việc phát triển cây cao su được tính toán một cách thận trọng.
Theo Chủ tịch UBND xã Lê Văn Vĩnh, bài học độc canh cây trồng đã để lại nhiều hậu quả cay đắng, do đó chủ trương của cấp uỷ và chính quyền địa phương là xây dựng một nền nông nghiệp phát triển bền vững để hạn chế tối đa những rủi ro có thể xảy ra. Dự báo nhu cầu mủ cao su sẽ còn tăng cao trong thời gian tới, do đó địa phương đang tiếp tục quy hoạch mở rộng diện tích trồng cao su thêm 300 ha, nhưng chỉ ưu tiên cấp đất cho những hộ gia đình có điều kiện lao động nhưng chưa có cao su, phấn đấu bình quân mỗi hộ gia đình trong toàn xã đều có từ 0,7 đến 1 ha cao su.
Mặt khác việc quy hoạch vùng cây cao su cũng phải cách xa khu dân cư tối thiểu là 100 mét, một mặt đề phòng những tác động xấu từ cây cao su có thể ảnh hưởng đến sức khoẻ con người, mặt khác còn dự trữ quỹ đất cho cây tiêu và những cây trồng khác phát triển trong tương lai.
Dù giá mủ cao su đang tăng nhưng quan điểm của lãnh đạo địa phương cũng không phát triển cây cao su bằng mọi giá, chỉ trồng ở những vùng đất phù hợp còn những nơi độ cao trên 30% thì quy hoạch phát triển rừng, vì mật độ che phủ của rừng sẽ tác động tích cực đến quá trình phát triển của các loại cây trồng khác.
Một điểm đáng ghi nhận từ mục tiêu phát triển nền nông nghiệp bền vững ở Cam Nghĩa đó là bên cạnh việc đầu tư phát triển các cây công nghiệp chủ lực tạo nguồn thu nhập cao cho người dân, địa phương còn chú trọng đa dạng hoá cây trồng, vật nuôi nhằm khai thác tiềm năng đất đai, mặt nước.
Nhiều mô hình nuôi bò nhốt, nuôi thỏ, nuôi cá, trồng chuối xen canh đã tạo nên thế đứng vững chắc cho người dân sinh sống trên vùng đất này. Trong điều kiện giá cả vật tư leo thang, địa phương đang vận động người dân duy trì nền nông nghiệp sinh thái bền vững trên cơ sở tận dụng phân bón hữu cơ từ chăn nuôi và thực hiện cơ cấu cộng sinh để hạn chế dịch bệnh cho cây trồng.
Theo anh Nguyễn Võ Thắng ở thôn Cam Lộ Phường, nếu trong vườn chỉ trồng một loại cây thì sâu hại, dịch bệnh sẽ tập trung phá hoại mà dùng thuốc hoá học sẽ rất có hại và tốn kém, nhưng nếu trồng một số loại cây có chọn lọc thì dịch bệnh sẽ giảm xuống đáng kể, ví dụ, giữa vườn tiêu mà có nhiều cây khoai môn, cây dứa thì rệp sáp sẽ tập trung về đó mà không phá hoại vườn tiêu, hay chuối cũng là cây giữ ẩm và ngăn chặn sâu bệnh rất có hiệu quả. Quan điểm bố trí cây trồng theo hướng cộng sinh này đã được nhiều người áp dụng và thu được những thành công bước đầu.
Khi trong nhiều người vẫn còn những ý kiến cực đoan về việc tiếp tục trồng hay xoá bỏ những cây công nghiệp truyền thống đã từng gắn bó với vùng đất đỏ ba dan, thì đến Cam Nghĩa khái niệm phát triển nền nông nghiệp sinh thái, phát triển bền vững đã mang lại những hiệu quả nhất định, đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện, thu nhập bình quân đầu người đạt trên 10 triệu đồng/năm, hộ giàu, hộ khá tăng, hộ nghèo giảm đáng kể.
Đồng hành với người dân trong quá trình thực hiện mục tiêu này, cấp uỷ, chính quyền địa phương đã có những cách làm sáng tạo, sự định hướng và quy hoạch phát triển phù hợp, đảm bảo mọi người dân đều có cơ hội như nhau trong quá trình phát triển, dành quỹ đất cho những cây trồng được xác định là chủ lực nhưng trong thời điểm hiện tại người dân chưa có điều kiện phát triển cũng như xây dựng một nền nông nghiệp sinh thái bền vững là những minh chứng thuyết phục ( Theo baoquangtri.vn)
|